De EU-richtlijn inzake collectief verhaal versterkt de rechten van consumenten in de EU en standaardiseert de handhaving ervan. De richtlijn van november 2020 vergemakkelijkt onder andere schadevergoedingsacties en regelt verbodsprocedures op een nieuwe manier. Duitsland had de richtlijn voor 25 december vorig jaar moeten implementeren.
"Sinds afgelopen zondag moeten de rechtbanken van de lidstaten de nieuwe regels toepassen, maar tot nu toe is er geen wet die de richtlijn implementeert," klaagt Iwona Szczeblewski over de regelgeving. De vereniging heeft maandag via haar kantoor in Brussel een schriftelijke klacht naar de EU-Commissie gestuurd.
De richtlijn, die een politiek antwoord is op het Dieselgate-schandaal, wordt in Duitsland illegaal vertraagd. Dat is niet verwonderlijk: "Eigenlijk zouden we verbaasd zijn geweest als de richtlijn op tijd en zelfs voldoende was geïmplementeerd," grapt Szczeblewski. Maar nu is de situatie nog erger dan gevreesd. EuroConsum wenste bijna dat de richtlijn op zijn minst was geïmplementeerd volgens het laatste ontwerp met de "grove fouten" die het bevatte, want nu, als gevolg van de niet-implementatie, is de wet "in grote delen disfunctioneel geworden".
Vergaande gevolgen voor grensoverschrijdende verenigingsacties
De richtlijn bepaalt eigenlijk dat verenigingen zich kunnen registreren voor grensoverschrijdende acties. De criteria hiervoor zijn in de hele EU hetzelfde. "Helaas heeft Duitsland echter niet eens een bevoegdheidsregel voor registratie, dus we weten niet eens waar we de registratieaanvraag naartoe moeten sturen," klaagde Szczeblewski.
De oude rechtsgrondslag, de zogenaamde Richtlijn betreffende het doen staken van inbreuken (Richtlijn 2009/22/EG), is in de nacht van 24 op 25 juni 2023 verlopen. Op dit moment ziet EuroConsum niet in hoe verenigingen uit andere EU-lidstaten nog kunnen procederen voor Duitse rechtbanken. "De collega's, bijvoorbeeld uit Zuid-Tirol, zullen nu in het ergste geval hun zaken verliezen", vreest Szczeblewski.
De onzekerheid heeft ook gevolgen voor EuroConsum zelf. Hoewel de vereniging een gekwalificeerde entiteit is naar Duits recht, voert ze procedures in veel EU-staten. "Vorige week hebben we bijvoorbeeld uit voorzorg twee rechtszaken aangespannen bij Duitse rechtbanken over onrechtmatige gezondheidsreclame voor voedingssupplementen door bedrijven uit België en Nederland, omdat de onzekerheden voor ons om een rechtszaak aan te spannen in respectievelijk België en Nederland, in verband met de implementatie van de richtlijn over collectieve acties, te groot waren. "Achteraf gezien was dit de juiste beslissing, want op dit moment hebben we niet langer het recht om in België en Nederland te procederen." benadrukt de EuroConsum leidinggevende met betrekking tot het feit dat Duitsland registratie voor grensoverschrijdende rechtszaken niet toestond. De voormalige basis voor het recht om in een grensoverschrijdende procedure in een andere EU-staat een rechtszaak aan te spannen, houdt echter op te bestaan met het verstrijken van 24 juni 2023.
EuroConsum dringt aan op toepassing van de richtlijn en kondigt testcases aan
"Met het oog op de jurisprudentie van het EHJ zullen we ons vanaf nu tegenover de rechtbanken gedragen alsof de richtlijn op tijd is omgezet; dit geldt bijvoorbeeld voor de nieuwe verplichtingen om informatie aan de betrokken kringen te presenteren," zei Szczeblewski en voegde eraan toe: "Op dit moment onderzoeken we nog of we ook vorderingen tegen derden aan de richtlijn zullen ontlenen, in ieder geval in individuele gevallen; we weten dat dit zeer controversieel is, maar we vinden het goed te rechtvaardigen om een vordering te ontlenen aan het beginsel van de daadwerkelijke uitoefening van rechten onder artikel 47. Op de vraag of er een testcase komt, antwoordde ze "dat is zeer waarschijnlijk".
Het HvJ heeft al in verschillende zaken verduidelijkt dat richtlijnen rechtstreeks van toepassing zijn in de relatie tussen de staat en de burger na het verstrijken van de omzettingstermijn als ze voldoende gedefinieerd en ondubbelzinnig zijn. Ook wordt erkend dat schadeclaims tegen de lidstaat kunnen ontstaan door te late en ontoereikende omzetting. Of er ook sprake is van een "horizontaal derdeneffect", d.w.z. een toepassing in de relatie tussen burgers, is "uiterst controversieel". We bevinden ons nu "in kustgebieden waarvoor nog geen kaarten bestaan". We zullen nu zien hoe deze gronden liggen.
Associatie zet ook fundamentele vraagtekens bij waarschuwingen
De vereniging staat ook kritisch tegenover het controversiële instrument van de stakingsbrief en stelt dat er het afgelopen jaar in iets meer dan 50% van de Duitse zaken van de vereniging een stakingsverklaring is afgegeven. In de eerste helft van het lopende jaar daalde het aantal juridische geschillen dat werd beslecht met een staakt-het-vuren verklaring tot "aanzienlijk minder dan 50%". "Het is minder waarschijnlijk dat een stakingsbrief een rechtszaak voorkomt dan andersom," zegt Natália Oráviková, die de juridische dienst van de vereniging coördineert.
Volgens Oráviková is een adviespraktijk in de advocatuur hier waarschijnlijk in de eerste plaats verantwoordelijk voor, door te beweren dat een 'cease-and-desist'-overeenkomst nadeliger is dan een vonnis. "We hebben er kennis van genomen dat de Duitse regering wil dat de 'cease-and-desist'-brief wordt opgevat als een zogenaamd snelle en goedkope manier om uit het geschil te komen, maar blijkbaar wil een duidelijke meerderheid van de bedrijven gewoon niet die kant op." De vraag rijst dan ook, zegt Oráviková, wie hier beschermd moet worden.
In de EU wordt al lang getwijfeld aan het nut van de waarschuwing. In dit verband hoort men af en toe zelfs de term "extravaganza". Volgens Oráviková speelt de waarschuwing alleen in Duitsland en Oostenrijk nog een rol van betekenis. Ze houdt in het vooruitzicht dat EuroConsum binnenkort voorstellen zal doen over hoe een Duitse wet zonder waarschuwing eruit zou kunnen zien.
Aanvullende informatie:
- Artikel 197, lid 1, VWEU en artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU regelen de verplichting van de lidstaten om doeltreffende rechtsbescherming te bieden op een gebied dat onder het recht van de Unie valt. Artikel 47 van het EU-Handvest van de grondrechten garandeert een grondrecht van de EU op doeltreffende rechtsmiddelen.
- De EU-richtlijn inzake geschillen vereist geen waarschuwing (daar raadpleging genoemd), maar staat het alleen toe.
